Jedłownik, Karkoszka, Turzyczka

Tekst zaczerpnięto z :
Parafia Św.Barbary i Św.Józefa

W lutym 1974 roku zakończone zostały rozmowy w sprawie przeniesienia zabytkowego kościoła. Kwiecień 1974 r. – to początek rozbiórki kościoła w Jedłowniku: segregacja i numeracja nadających się do dalszej budowy elementów, zaś ołtarz przekazano do pracowni konserwatorskiej. Wszystkie te prace odbywały się pod nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. W tym samym czasie w Jastrzębiu rozpoczęto roboty ziemne. W maju i czerwcu trwały prace budowlane i przewozowe. 8 lipca 1974 roku Ksiądz Biskup Józef Kurpas poświęcił kamień węgielny pod zabytkową świątynię. Od lipca do grudnia 1974 roku trwały prace już tylko na terenie naszej parafii. Tempo budowy nowej świątyni było bardzo szybkie. Prace przy budowie wykonywali spontanicznie i bezinteresownie mieszkańcy, fachowcy różnych zawodów. Przede wszystkim zaś pracowali górnicy. Konstrukcję drewnianą i gontowe pokrycie dachu wykonali specjaliści z Żywca. Wszystkie uszkodzone elementy starej konstrukcji zostały zastąpione nowym drewnem, a więc: całe odeskowanie zewnętrzne i wewnętrzne ścian, jak również strop. Nowym jest też gontowe pokrycie dachu.
Całością prac, począwszy od rozbiórki kościoła w Jedłowniku, przewożenia konstrukcji i rozpoczęcia budowy nowego kościoła kierował i koordynował dotychczasowy administrator wspólnoty wiernych zgromadzonej przy kaplicy pod wezwaniem św. Józefa – ksiądz Józef Jeziorski.
3 grudnia 1974 roku Biskup Katowicki Herbert Bednorz dokonał uroczystego poświęcenia drewnianego kościoła przeniesionego z Jedłownika. Parafia erygowana została 1 lutego 1976 roku. Dekret erekcyjny w tej sprawie, z dnia 31 stycznia 1976 roku, podpisał ówczesny Biskup Katowicki Herbert Bednorz oraz Notariusz Ks. Wiktor Skworc (obecnie biskup tarnowski). Po poświęceniu kościoła, dotychczasowy ośrodek życia religijnego, czyli kaplicę św. Józefa, zaadoptowano na probostwo. Prace te wykonano w 1975 roku. 14 sierpnia 1976 roku, najpierw wikariuszem-ekonomem, a następnie proboszczem zostaje ks. Paweł Kasza.
Kościół nasz decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach z dnia 5 sierpnia 1966 roku został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 738/66. Wielką wartość w naszym kościele stanowią: ołtarz zabytkowy przylegający do ścian z obrazem św. Barbary, zabytkowa ambona z obrazami czterech ewangelistów, malowanych na desce, z XVII wieku, a także chrzcielnica. Zabytkiem jest też obraz „Madonna z Dzieciątkiem”. Obraz ten był wypożyczony na wystawę do Muzeum Narodowego w Warszawie w 1979 roku. Od kilku lat prowadzone są prace konserwatorskie w prezbiterium naszego kościoła. Odnowione zostały między innymi: zabytkowa chrzcielnica, obraz św. Barbary oraz tabernakulum.

HISTORIA KOŚCIOŁA W JEDŁOWNIKU

Z Dziejów Kościoła i Parafii w Jedłowniku dowiadujemy się, że kościół stał tam już w bardzo dawnych czasach. Tradycja utrzymuje, że kościół jedłownicki był tam jedyną chrześcijańską świątynią, kiedy jeszcze cała okolica, wzdłuż i wszerz, była pogańska. Podobne twierdzenia odnoszą się do jeszcze kilku innych kościołów w naszej diecezji. Historyk obeznany z materią, przyjmuje takie wieści z wielką rezerwą. Często już na pierwszy rzut oka te wiadomości wydają się nieprawdopodobne, a bliższe badania zwykle wykazują zupełną bezpodstawność takiego dalekiego wysunięcia terminu powstania kościoła. Niemniej, poważniejsze już źródła pozwalają nam na przypuszczenie, że kościół w Jedłowniku istniał co najmniej od pierwszej połowy XIII wieku. Po raz pierwszy kościół w Jedłowniku jest wspomniany w spisie świętopietrza z 1447 roku. Jedłownik zaliczał się już wtedy do zamożniejszych parafii i większych z uwagi na liczebność parafian.
Kościół jedłownicki był aż do naszych czasów budowlą drewnianą. Pierwsze dokładniejsze opisy kościoła jedłownickiego pochodzą z XVII wieku, najstarszy z 1652 roku. W roku 1679 podano w protokole powizytacyjnym, że kościół tutejszy jest stary, jak mówią i wynika to też ze starych zapisków. Kościół, który został przeniesiony z Jedłownika do Jastrzębia pochodził z pierwszej połowy XVII wieku. Gruntownie odrestaurowany został w roku 1888.

Opis zabytkowego kościoła z Jedłownika.

W Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce znajduje się następujący opis sporządzony przez Mariana Korneckiego i Jana Samka podczas inwentaryzacji zabytków sztuki w 1960 roku:
Dawny kościół parafialny pod wezwaniem św. Barbary. Parafia wzmiankowana w XIII wieku, kościół z 1447 roku. Obecny zbudowany w pierwszej połowie XVII wieku, w 1679 roku wymiana fundamentów z przysieci dębowych. Gruntownie odrestaurowany i przebudowany w 1888 roku. Opuszczony. Odrestaurowany. Drewniany, konstrukcji zrębowej na podmurowaniu ceglanym, szalowany. Krótkie prezbiterium zamknięte trójbocznie, przy nim od północy prostokątna przybudówka mieszcząca zakrystię oraz na piętrze dawną lożę lokatorską. Przy zakrystii niewielki przedsionek konstrukcji słupowej. Nawa szersza od prezbiterium, na planie wydłużonego prostokąta, z kruchtą od południa i kwadratową wieżą konstrukcji słupowej od zachodu. Pomieszczenie pod wieżą włączone w czasie przebudowy w 1888 roku jako przedłużenie nawy, przez wycięcie znacznej części ściany zachodniej. Nawa i prezbiterium przykryte pozornymi sklepieniami kolebkowymi wzmocnionymi poprzecznymi podciągami. Tęcza o łuku półkolistym, w niej dwie nowszego pochodzenia belki z barokowymi rzeźbami: Chrystusa Ukrzyżowanego, Matki Boskiej, świętego Jana Ewangelisty oraz świętych Ignacego Loyoli i Jana Nepomucena. Dawna loża lokatorska otwarta do prezbiterium prostokątnym przepruciem. Chór muzyczny nowszego pochodzenia, przechodzący na przestrzeń podwieżową, wsparty na 6 łukach. W zakrystii strop belkowany. Okna prostokątne, w okienku zakrystii krata z zadziorami. Dachy dwuspadowe o jednej kalenicy, kryte gontem: pod okapem profilowany gzyms. Nad przybudówką od północy trójspadowy daszek. Nad nawą czworoboczna wieżyczka na sygnaturkę z latarnią. Wieża kryta dachem czterospadowym pobitym gontem, z nadwieszoną izbicą, szalowana deskami. Hełm wieży namiotowy, pobity gontem. Przed wieżą, od zachodu otwarta kruchta pokryta daszkiem dwuspadowym; w wejściu drzwi z przeniesionymi ozdobnymi okuciami z 1647 roku. Ołtarz główny barokowy, przerobiony. Ołtarze boczne: lewy późnorenesansowy około połowy XVII wieku, prawy barokowy z przełomu XVII i XVIII wieku z rzeźbami puttów. Krzyż ołtarzowy drewniany o charakterze późnobarokowym (..).
Położenie tego starego kościoła nosi wyraźne cechy obronności, znajduje się bowiem na skraju skarpy, stromo spadającej w dół do dolinki. Położenie tego kościółka przypominało położenie średniowiecznych grodów. Wybór tego miejsca pod kościół na pewno był podyktowany względami obronności. Wiadomo bowiem, że kościoły pierwotne w naszych stronach często miały charakter schronów w czasie najazdów nieprzyjaciół, szanujący na ogół przywilej nietykalności kościelnej. Zresztą sama polska nazwa „kościół” jest przecież przyswojoną postacią łacińską „castellum”, co znaczy: obóz warowny.
Obok tego kościółka był cmentarz o formie równookrągłej, ogrodzony płotem z nakrytym daszkiem. Na cmentarzu zaś znajdowała się drewniana kostnica. Przed kościołem stał krzyż.

Wnętrze starego kościoła

Kościół był wewnątrz wybielony, sufit deskowy malowany, podłoga zaś była z cegieł. W kościele znajdowały się trzy ołtarze, o których poświęceniu z 1652 roku nic pewnego nie wiedziano. W 1679 roku ołtarz główny był nowy, poświęcony świętej Barbarze. Były też dwa ołtarze boczne. Chrzcielnica była ciosana z kamienia, w niej znajdowała się miednica nakryta miedzianą pokrywą. Konfesjonał stał za wielkim ołtarzem. Ławki były pomalowane. Ambona – zwykłej, prostej roboty – wykonana była z desek. Nad główną bramą był chór malowany. Z wartościowych sprzętów liturgicznych w 1679 roku wylicza się między innymi: dwa kielichy – jeden srebrny i wyzłacany, drugi zaś miedziany; jeden srebrny pacyfikał; miedziana monstrancja, wewnątrz posrebrzana, zaś melchizedek (albo: luna – uchwyt w kształcie sierpu do podtrzymywania hostii w monstrancji) pozłacany. W roku 1801 wyłożono podłogę kościoła kwadratowymi płytami z kamienia. W 1886 roku proboszcz Ring zaczął odnawiać ten drewniany kościółek, który w tej postaci zachował się do czasów współczesnych, konkretnie do momentu rozebrania i przeniesienia do Jastrzębia Zdroju, co miało miejsce w 1974 roku.

Święci patronowie starego kościoła

W roku 1652 i jeszcze w 1679 wizytacje kanoniczne kościoła jedłownickiego znają tylko jednego świętego patrona tego kościoła, a mianowicie świętego Marka Ewangelisty. Ale w roku 1688 zjawia się po raz pierwszy jako patronka kościoła – obok dawnego patrona, święta Barbara. W roku 1697 znowu wymieniony jest tylko św. Marek. Natomiast w początkach XVIII wieku św. Barbarę wymienia się na pierwszym miejscu, przed św. Markiem. Pojawienie się św. Barbary jako nowej patronki kościoła ma wytłumaczenie w fakcie, że w roku 1678 sprawiono nowy główny ołtarz, poświęcony tej właśnie Świętej. Odtąd pierwotny patron kościoła – św. Marek Ewangelista – powoli odchodzi w zapomnienie. W wieku XIX już tylko sama św. Barbara jest wymieniana jako patronka kościoła.